Τα γρήγορα αντανακλαστικά, που επέδειξαν οι θεσμοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης περιόρισαν τις επιπτώσεις της πανδημίας της COVID-19 στις αλυσίδες εφοδιασμού γεωργικών προϊόντων στην επισιτιστική ασφάλεια των πολιτών, ωστόσο η βοήθεια που παρείχε η ΕΕ δεν ήταν επαρκώς στοχευμένη στους τομείς και τους γεωργούς που επηρεάστηκαν περισσότερο, σύμφωνα με σχετική έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου (ΕΕΣ).
Όπως σημειώνεται στην έκθεση, η ΕΕ διέθεσε αρκετά γρήγορα 712 εκατομμύρια ευρώ σε στήριξη, ωστόσο η βοήθεια δεν ήταν αρκετά στοχευμένη, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις δημιουργήθηκε κίνδυνος στρέβλωσης του ανταγωνισμού εξαιτίας των κρατικών ενισχύσεων.
Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, σε περίπτωση νέας κρίσης η στήριξη της ΕΕ θα είναι πιο αποτελεσματική αν στοχεύσει τους τομείς και τους γεωργούς που θα βρίσκονται σε πραγματική ανάγκη.
«Ο ευρωπαϊκός αγροδιατροφικός τομέας υπέστη σοβαρές ζημιές από την κρίση της COVID-19», ανέφερε σχετικά η Joëlle Elvinger, το αρμόδιο μέλος του σώματος των Ευρωπαίων ελεγκτών που έχει τη βάση του στο Λουξεμβούργο.
Η κ. Elvinger επεσήμανε πως και σήμερα η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία φέρνει σοβαρές προκλήσεις για τον εφοδιασμό των κοινωνιών της ΕΕ με τρόφιμα, και εξέφρασε την ελπίδα πως το έργο των ελεγκτών θα συμβάλει «στη βελτίωση του σχεδιασμού και της στόχευσης των μελλοντικών μέτρων αντιμετώπισης κρίσεων της ΕΕ, που αποβλέπουν ειδικά στη στήριξη του αγροδιατροφικού τομέα».
Στην έκθεση αναφέρεται πως η πανδημία επηρέασε ολόκληρες τις αλυσίδες εφοδιασμού γεωργικών προϊόντων, από το αγρόκτημα μέχρι το πιάτο, με τη μεταφορά προϊόντων να συναντά πολλά εμπόδια, ιδιαίτερα μεταξύ κρατών μελών, ενώ οι υπεραγορές αντιμετώπισαν προβλήματα εφοδιασμού.
Μεταξύ των μέτρων που θέσπισε η ΕΕ για αντιμετώπιση της κατάστασης βρίσκονταν κατευθυντήριες οδηγίες για τη διασφάλιση μιας αποδοτικής αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων στην ΕΕ και τον χαρακτηρισμό των εποχικών εργαζομένων ως «εργαζόμενων σε θέσεις κρίσιμης σημασίας», άμεση στήριξη σε γεωργούς και ΜΜΕ, διευκολύνσεις για τη χορήγηση κρατικών ενισχύσεων και έκτακτα μέτρα παρέμβασης στην αγορά.
Στην έκθεσή του, το ΕΕΣ υπογραμμίζει την ταχύτητα με την οποία αντέδρασε η ΕΕ, μέσω της χωρίς καθυστέρησης έκδοσης οδηγιών για πράσινες λωρίδες που αφορούσαν τη διασυνοριακή κυκλοφορία των εμπορευμάτων και της εξασφάλισης της ελεύθερης κυκλοφορίας των εποχικών εργαζομένων.
Εξίσου γρήγορη κρίνεται και η δημιουργία του πλαισίου άμεσης στήριξης ύψους 712 εκατομμυρίων ευρώ, μέσω της έκτακτης ανακατανομής των αχρησιμοποίητων κονδυλίων αγροτικής ανάπτυξης, βάσει του οποίου χορηγήθηκαν μέχρι και 7 χιλιάδες ευρώ ανά γεωργό και 50 χιλιάδες ευρώ ανά μικρομεσαία επιχείρηση.
Ακόμα επισημαίνεται πως λόγω του ότι τα κύρια εργαλεία αντίδρασης σε δημοσιονομικό επίπεδο στηρίζονταν στους εθνικούς προϋπολογισμούς, η ΕΕ διευκόλυνε τα μέτρα κρατικών ενισχύσεων.
Ωστόσο, προστίθεται, τα επίπεδα δημόσιας στήριξης διέφεραν σημαντικά μεταξύ των χωρών της ΕΕ. Ως παράδειγμα τίθεται η διαφορά μεταξύ των δύο μεγαλύτερων παραγωγών φυτών και λουλουδιών, καθώς στις Κάτω Χώρες το ύψος των κρατικών ενισχύσεων άγγιξε σχεδόν το 9% της αξίας της παραγωγής για τον εν λόγω κλάδο, ενώ ήταν πολύ χαμηλότερο (0,3%) στην Ισπανία, διαφορά η οποία παραπέμπει στην πιθανότητα ανάπτυξης αθέμιτου ανταγωνισμού σύμφωνα με τους ελεγκτές.
Ακόμα, το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο επισημαίνει πως η στήριξη δεν στόχευε επαρκώς εκείνους που την είχαν περισσότερο ανάγκη, καθώς πολλές χώρες της ΕΕ (μεταξύ τους η Πολωνία, η Ρουμανία, η Ελλάδα, η Ιταλία και η Ισπανία) παρείχαν στήριξη στους γεωργούς ενός συγκεκριμένου τομέα, ανεξάρτητα από το αν είχαν υποστεί ζημίες.
Λόγω αυτής της προσέγγισης, υπογραμμίζουν οι ελεγκτές, ορισμένοι γεωργοί ενδέχεται να έλαβαν στήριξη παρά το ότι δεν επλήγησαν από την κρίση, ενώ άλλοι ενδέχεται να υπεραποζημιώθηκαν. Στην έκθεση αναφέρεται ως παράδειγμα ότι οι αποζημιώσεις που έλαβαν ορισμένοι παραγωγοί σταφυλιών στην Ανδαλουσία μπορεί να ήταν τριπλάσιες της ζημιάς που είχαν υποστεί.
Ως ακόμα ένα παράδειγμα καταγράφεται η απόφαση της Κομισιόν να λάβει μέτρα στον αμπελοοινικό τομέα, ώστε να μειώσει την πλεονάζουσα προσφορά, μέσω είτε της οριστικής απόσυρσης του οίνου από την αγορά (απόσταξη κρίσης) είτε για την προσωρινή του (αποθεματοποίηση κρίσης).
Οι σημαντικές διαφορές ως προς την εφαρμογή της στήριξης οδήγησαν σε φαινόμενα άνισης μεταχείρισης σύμφωνα με τους Ευρωπαίους ελεγκτές, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται διακρίσεις μεταξύ οινοπαραγωγών και να μην τηρούνται οι κανόνες.
Η ειδική έκθεση 09/2023 με τίτλο «Διασφάλιση των αλυσίδων εφοδιασμού γεωργικών προϊόντων κατά την πανδημία COVID-19 – Ταχεία η αντίδραση της ΕΕ αλλά ανεπαρκώς στοχευμένη από τα κράτη μέλη» βασίστηκε στον έλεγχο της εφαρμογής των μέτρων της ΕΕ σε πέντε κράτη μέλη (Ελλάδα, Ισπανία, Γαλλία, Πολωνία και Ρουμανία), τα οποία αντιπροσώπευαν το 69% των ποσών που διατέθηκαν ως έκτακτη άμεση στήριξη σε γεωργούς και ΜΜΕ και το 87% των ποσών που διατέθηκαν για απόσταξη κρίσης. Η πλήρης έκθεση είναι διαθέσιμη στην ιστοσελίδα του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου.
Πηγή:ΚΥΠΕ