Υπάρχει ενδιαφέρον για διεύρυνση των σχημάτων των τριμερών συνεργασιών, δήλωσε ο πρόσφατα διορισθείς από το Υπουργικό Συμβούλιο Γενικός Γραμματέας της Μόνιμης Γραμματείας για τους Τριμερείς Μηχανισμούς Συνεργασίας με χώρες της περιοχής, Αλέξανδρος Ζήνων, επισημαίνοντας, παράλληλα, πως τα τριμερή σχήματα συνεργασιών ενισχύουν τις πολιτικές και διπλωματικές δυνατότητες της Κύπρου.
Σε συνέντευξή του, με την ευκαιρία της λειτουργίας, στη Λευκωσία, της Μόνιμης Γραμματείας, ο κ. Ζήνων είπε πως ο ρόλος και οι αρμοδιότητές της θα είναι να παρακολουθεί πώς υλοποιούνται οι αποφάσεις που λαμβάνονται στις τριμερείς συνόδους, είτε σε επίπεδο αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων, είτε σε επίπεδο Υπουργών.
Σημείωσε πως η Μόνιμη Γραμματεία θα διευκολύνει την υλοποίηση των αποφάσεων, θα κάνει εισηγήσεις και επί της ουσίας των διαφόρων δράσεων, θα προχωρεί σε εξεύρεση πηγών χρηματοδότησης για διάφορες δράσεις που αποφασίζονται, θα κάνει εισηγήσεις για την ad hoc συμμετοχή σε Τριμερείς και άλλων χωρών για την οποία, όπως είπε, έχει υπάρξει ενδιαφέρον.
Διεύρυνση Τριμερών
Ερωτηθείς για τις δυνατότητες που υπάρχουν σε σχέση με τη διεύρυνση των τριμερών συνεργασιών, με τη συμμετοχή και άλλων χωρών, και εάν γίνονται βήματα προς αυτή την κατεύθυνση, ο κ. Ζήνων είπε πως έχουν εκφράσει ενδιαφέρον εδώ και αρκετό καιρό τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Μπαχρέιν για να γίνουν τριμερείς μηχανισμοί και με αυτές τις χώρες.
Πρόσθεσε πως στο παρελθόν υπήρξε ενδιαφέρον από συγκεκριμένη πλευρά ώστε μια Τριμερής να γίνει Τετραμερής. Δεν προχώρησε για διάφορους λόγους, όχι για λόγους που οφείλονται στην Κύπρο ή στην Ελλάδα, ανέφερε.
Υπενθύμισε πως υπάρχει ήδη το σχήμα 3+1 (Κύπρου, Ελλάδας, Ισραήλ με τις ΗΠΑ), που είναι για συγκεκριμένα θέματα, και είπε πως υπάρχει επίσης και ενδιαφέρον από Γαλλία για ένα σχήμα 3+1 στην Τριμερή με την Αίγυπτο.
Ανάλογα με τον τομέα δραστηριότητας και τις θεματικές δεν αποκλείεται να υπάρξει ενδιαφέρον και από άλλες χώρες, είτε της περιοχής, είτε και πέραν της άμεσης γεωγραφικής μας περιοχής. Αλλά θα είναι ad hoc συνεργασίες σε συγκεκριμένα θέματα, πρόσθεσε.
Αυτό, σημείωσε, είναι κάτι το οποίο η Γραμματεία, με βάση τις εντολές που έχει, μπορεί να διερευνήσει και να εισηγηθεί προς τους Υπουργούς ή τους αρχηγούς και κυβερνήσεων, τη συμμετοχή δηλαδή σε ad hoc βάση ενός άλλου κράτους.
Ο κ. Ζήνων επεσήμανε πως η Μόνιμη Γραμματεία δεν είναι ένας θεσμός που υπάγεται στην Κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας.
«Είναι ένας υπερεθνικός θεσμός, με την έννοια ότι λαμβάνει οδηγίες και είναι υπόλογη στους ηγέτες της κάθε μιας από τις τριμερείς συνεργασίες. Επομένως έχει έναν οιονεί διεθνή χαρακτήρα, διακρατικό, περιφερειακό», ανέφερε.
Είπε πως η Γραμματεία θα έχει την έδρα της στη Λευκωσία, θα στελεχώνεται για μία τριετία τουλάχιστον, όπως προβλέπει η απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου, από κυπριακό προσωπικό, και στη συνέχεια θα μελετηθεί, σε διαβούλευση, με τους άλλους εταίρους των Τριμερών ο τρόπος της εναλλαγής του Γενικού Γραμματέα.
Επίσης, ο κ. Ζήνων ανέφερε πως έχουν ήδη προσληφθεί τρεις επιστημονικοί συνεργάτες, με δημόσιο διαγωνισμό, οι οποίοι εργάζονται εδώ και αρκετό καιρό και προετοιμάζουν διάφορα έγγραφα, σημειώματα, και τώρα βρίσκεται σε εξέλιξη η διαδικασία της δημιουργίας της απαραίτητης υποδομής.
Επεσήμανε πως θα υπάρξει και διαδικασία απόσπασης από το προσωπικό της δημόσιας υπηρεσίας δυο γραφέων και ενός κλητήρα και στη συνέχεια θα δουν αν θα υπάρξει ανάγκη για περισσότερο προσωπικό.
Παράλληλα, σημείωσε, υπάρχουν και επιτροπές – σύνδεσμοι της Γενικής Γραμματείας με τις συμμετέχουσες χώρες, στις οποίες η κάθε συμμετέχουσα χώρα εκπροσωπείται είτε από τον εδώ Πρέσβη της, είτε από άλλον ανώτερο λειτουργό της συγκεκριμένης πρεσβείας.
Και έχουν οριστεί από τις τρεις τουλάχιστον τριμερείς συνεργασίες, αυτές με την Αίγυπτο, την Ιορδανία και το Ισραήλ οι εκπρόσωποί τους, και υπάρχει εκπρόσωπος και της Κυπριακής Δημοκρατίας, που είναι ανώτερος λειτουργός του Υπουργείου Εξωτερικών, και εκπρόσωπος της Ελλάδας που θα έχουν αυτή την αποστολή, πρόσθεσε.
Είπε, ακόμη, πως το Υπουργείο Εξωτερικών είναι στη διαδικασία της ολοκλήρωσης των ενοικιαστηρίων συμβολαίων για τα γραφεία της Γραμματείας.
Πυλώνες λειτουργίας
Ερωτηθείς ποιοι είναι οι πυλώνες λειτουργίας της Μόνιμης Γραμματείας και πώς αυτή θα υποστηρίζει τη λήψη πολιτικών ή και άλλων αποφάσεων από τα συμμετέχοντα κράτη, ο κ. Ζήνων ανέφερε πως «με βάση την απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου, η οποία ήταν αποτέλεσμα και προϊόν διαβουλεύσεων μεταξύ της κυπριακής Κυβέρνησης και των Κυβερνήσεων των άλλων συμμετεχουσών χωρών, δηλαδή είναι κάτι το οποίο έχει συναποφασιστεί και για το οποίο συμφωνούν όλοι, ο ρόλος της Γραμματείας θα είναι επικουρικά υποστηρικτικός προς τους τριμερείς μηχανισμούς σε ό,τι αφορά τη διοργάνωση των συνόδων, διότι τον πρώτον λόγο θα τον έχει η φιλοξενούσα χώρα».
Ο κ. Ζήνων σημείωσε πως η Γραμματεία θα συνδράμει εκεί όπου θα της ζητηθεί, για να προσθέσει πως επί της ουσίας ο ρόλος της Γραμματείας και οι αρμοδιότητές της θα είναι να παρακολουθεί πώς υλοποιούνται οι αποφάσεις που λαμβάνονται στις συνόδους, είτε τις συνόδους των ηγετών – αρχηγών κρατών ή κυβερνήσεων – είτε τις υπουργικές συνόδους.
Η φιλοδοξία είναι να εξελιχθεί σε ένα είδος δομής ή πυρήνα περιφερειακής συνεργασίας, ανέφερε.
Όπως ανέφερε, η ανάγκη δημιουργίας της Γραμματείας προέκυψε και από το γεγονός ότι έπρεπε να υπάρξει ένας θεσμός. «Έχουμε την εμπειρία, είδαμε τις αδυναμίες, είδαμε τις δυνατότητες, και βάσει αυτής της εμπειρίας δημιουργήθηκε η Γραμματεία για να μπορεί να συστηματοποιήσει, να θεσμοποιήσει αυτή τη συνεργασία και να παρακινεί και τους εθνικούς συντονιστές σε κάθε χώρα αλλά και να υποβάλλει εισηγήσεις προς τους Υπουργούς και τους αρχηγούς και κρατών και κυβερνήσεων», είπε.
Ανέφερε πως «όλα αυτά πρέπει να γίνονται σε συνεννόηση με τις πρωτεύουσες, τις εδώ πρεσβείες, ούτως ώστε η εισήγηση που θα πηγαίνει στους αρχηγούς ή στους Υπουργούς να έχει εκ των προτέρων τη σύμφωνο γνώμη της ιεραρχίας, των υπηρεσιακών κ.λπ. Δηλαδή θα πρέπει να γίνεται μια προεργασία ούτως ώστε όταν παρουσιάζεται στη σύνοδο, είτε Υπουργική, είτε Κορυφής, να είναι ώριμη και έτοιμη για λήψη απόφασης», επεσήμανε.
Τομείς συνεργασίας
Κληθείς να πει ποιοι είναι οι κύριοι τομείς συνεργασίας σε αυτές τις Τριμερείς, και εάν υπάρχουν νέοι τομείς στους οποίους μπορεί να προωθηθεί συνεργασία, ο κ. Ζήνων υπενθύμισε πως η πρώτη Τριμερής ξεκίνησε το 2013 με την Αίγυπτο.
«Το γεωπολιτικό περιβάλλον εκείνης της περιόδου ήταν η λεγόμενη Αραβική Άνοιξη και το φαινόμενο του Ισλαμικού Κράτους και βεβαίως τα ενεργειακά. Η ιδέα ήταν ότι επειδή αυτά τα προβλήματα ήταν κοινά για τις χώρες της περιοχής θα μπορούσε να υπάρξει ένας μηχανισμός, που στη συνέχεια έγιναν περισσότεροι από ένας, περιφερειακής συνεργασίας, ούτως ώστε να επωφεληθούν όλα τα συμμετέχοντα κράτη», ανέφερε.
Είπε πως αυτή ήταν μια πρωτοβουλία του Ιωάννη Κασουλίδη, ο οποίος ήταν και τότε Υπουργός Εξωτερικών, την οποία ασπάστηκε ο Ευάγγελος Βενιζέλος, ο οποίος τότε ήταν Υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας, και έτσι ξεκίνησε η πρώτη Τριμερής με την Αίγυπτο αμέσως μετά την αλλαγή του καθεστώτος στην Αίγυπτο, όταν έγινε Πρόεδρος ο Σίσι και έφυγε ο Μόρσι, που ήταν της Ισλαμικής Αδελφότητας.
Η ιδέα ήταν πρώτα όσον το δυνατόν να βοηθηθεί η Αίγυπτος να βγει από εκείνη την κατάσταση και να την βοηθήσουμε οικονομικά, πολιτικά και άλλως πως να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις εκείνης της περιόδου που ήταν η τρομοκρατία, ήταν η οικονομία, και η Αίγυπτος ήταν τότε σε μια σχετική διπλωματική απομόνωση. Στη συνέχεια προχωρήσαμε με το Ισραήλ, την Ιορδανία, τον Λίβανο και την Παλαιστίνη, ανέφερε.
Βεβαίως, είπε, υπήρχαν και τα ενεργειακά «που είναι ένας τομέας τον οποίον μοιραζόμαστε και με το Ισραήλ και με την Αίγυπτο». Σημείωσε πως επειδή καμία χώρα από μόνη της δεν μπορεί να εκμεταλλευτεί και να έχει οικονομικά οφέλη από τα κοιτάσματα η προσπάθεια ήταν να υπάρξει μια συνολική προσέγγιση, μέσω αυτής της συνεργασίας.
Άρα σε δυο τουλάχιστον από τις Τριμερείς υπάρχει και ο κοινός παρονομαστής των ενεργειακών. Από εκεί και πέρα η κάθε Τριμερής έχει δικά της χαρακτηριστικά, δικούς της ρυθμούς υλοποίησης και δικές της θεματικές, σημείωσε ο κ. Ζήνων.
Ανέφερε ότι με το Ισραήλ η Τριμερής αφορά θέματα ασφάλειας, άμυνας, καταπολέμησης της τρομοκρατίας και ασύμμετρων απειλών, έρευνας και διάσωσης, ενέργειας, τουρισμού. Επεσήμανε πως το Ισραήλ είναι προσφιλής τουριστικός προορισμός για τους Αμερικανούς και πριν την ουκρανική κρίση για Ρώσους και Ουκρανούς προσκυνητές. «Μια ιδέα που είχαμε μελετήσει είναι πώς μπορεί να περιληφθεί και η Κύπρος σε τουριστικά πακέτα από αυτές τις χώρες προς το Ισραήλ. Ανάλογα ισχύει και με την Ελλάδα και τους Αμερικανούς. Φέτος οι περισσότεροι τουρίστες στην Ελλάδα είναι Αμερικανοί. Άρα πώς θα μπορούσαν να περιληφθούν και σε εκδρομές προς την Κύπρο» σημείωσε.
Ο κ. Ζήνων ανέφερε πως κάτι ανάλογο ισχύει και με την Ιορδανία σε ό,τι αφορά τον τουρισμό. Με το Ισραήλ υπάρχει επίσης συνεργασία για το περιβάλλον, τη διασπορά, τις νεοφυείς επιχειρήσεις, τη μετεωρολογία, πρόσθεσε.
Ανέφερε πως στην Τριμερή με την Ιορδανία υπάρχει συνεργασία στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας και των ασύμμετρων απειλών, του τουρισμού, της προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς, της γεωργίας, σε θέματα υγείας.
Στην Τριμερή με την Αίγυπτο υπάρχει συνεργασία σε θέματα γεωργίας, τουρισμού, πολιτιστικής κληρονομιάς, πρόσθεσε.
Δηλαδή, ανέφερε, υπάρχουν και πολλά κοινά θέματα αλλά η κάθε Τριμερής έχει και τα δικά της, τα οποία προέρχονται κυρίως από το ιδιαίτερο ενδιαφέρον των συμμετεχουσών χωρών, λόγω των ιδιομορφιών που έχει κάθε χώρα.
«Για την ώρα προχωρούμε με τους τομείς, οι οποίοι έχουν ξεκινήσει. Μια από τις αρμοδιότητες τις Γραμματείας είναι να δει με διαβουλεύσεις και επαφές στις διάφορες πρωτεύουσες και με τα σημεία επαφής εδώ στη Λευκωσία και αν μπορούμε να εντοπίσουμε νέους τομείς συνεργασίας», είπε ο κ. Ζήνων.
Ενεργειακά
Ερωτηθείς για τη σημασία λειτουργίας της Μόνιμης Γραμματείας σε ό,τι αφορά τα θέματα της Ενέργειας στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, ο κ. Ζήνων είπε πως τα ενεργειακά είναι ένα πολύ μεγάλο θέμα το οποίο εκφεύγει των αρμοδιοτήτων της Γραμματείας.
Ανέφερε, ωστόσο, πως μετά την κρίση της Ουκρανίας επανέρχεται το θέμα της μερικής ή πλήρους απεξάρτησης της Ευρώπης από τις ενεργειακές πηγές της Ρωσίας και εκεί μπορεί σίγουρα και μέσω των τριμερών μηχανισμών να προχωρήσει το θέμα και του EastMed αλλά και άλλων οδεύσεων αγωγών.
«Η άποψή μου είναι ότι αυτό είναι κυρίως θέμα των εταιρειών. Διότι καμία χώρα από μόνη της δεν έχει τις δυνατότητες, οικονομικές και τεχνικές, να εξορύξει και να εκμεταλλευτεί» τα κοιτάσματα, ανέφερε.
Άρα πολιτικά πιστεύω ότι πρέπει να ξανατεθεί το θέμα, δηλαδή η συγκυρία είναι θετική. Από επαφές που είχα υπό την προσωπική μου ιδιότητα στην Αθήνα υπάρχει ενδιαφέρον από εταιρείες. Υπήρξε εκείνο το αμερικανικό non paper το οποίο δεν ξέρω τώρα πόσον ισχύει, αλλά σίγουρα είναι ένας τομέας στον οποίον οι Κυβερνήσεις, τουλάχιστον του Ισραήλ, της Αιγύπτου, της Κύπρου και της Ελλάδας θα πρέπει να τον δουν», ανέφερε.
Εξέφρασε την άποψη πως η συγκυρία προσφέρεται για να επαναπροωθηθεί αυτό το θέμα «διότι περνά ο χρόνος και έχει ημερομηνία λήξεως διότι πάμε στην πράσινη ενέργεια. Τουλάχιστον αυτός ήταν ο σχεδιασμός της ΕΕ πριν προκύψει η Ουκρανία. Όπως και να έχει κάποια στιγμή η Ουκρανία θα λήξει και πάλι θα επανέλθουμε στον προηγούμενο σχεδιασμό», σημείωσε.
Εθνικό θέμα – Τουρκία
Ερωτηθείς πώς η δημιουργία της Μόνιμης Γραμματείας και η περαιτέρω στήριξη των τριμερών συνεργασιών μπορεί να βοηθήσει την Κύπρο στην επίτευξη και προώθηση των καλών νοουμένων συμφερόντων της στην περιοχή, αλλά και εντός της ΕΕ και ευρύτερα, με δεδομένο και τον στόχο για επίλυση του εθνικού μας θέματος, αλλά και την ανάγκη αντιμετώπισης των ενεργειών της Τουρκίας τόσο επί του εδάφους όσο και στην ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας, ο κ. Ζήνων είπε πως οι τριμερείς μηχανισμοί συνεργασίας δεν έχουν οποιονδήποτε στρατιωτικό χαρακτήρα, δεν στρέφονται εναντίον οποιουδήποτε.
«Είναι μηχανισμοί, οι οποίοι δημιουργήθηκαν για την ειρήνη, τη συνεργασία, την ευημερία και την πρόοδο στην περιοχή. Εκ προοιμίου δεν αποκλείεται κανένας, ούτε και η Τουρκία, νοουμένου βεβαίως ότι, όπως και οι άλλες συμμετέχουσες χώρες, αποδέχονται τις βασικές αρχές του διεθνούς δικαίου, την ισότιμη συμμετοχή των κρατών, την αναγνώριση των κρατών που συμμετέχουν», επεσήμανε.
«Δεν υπάρχει κανένας λόγος να αποκλειστεί η Τουρκία, νοουμένου ότι τηρεί αυτές τις προϋποθέσεις, που είναι και μια μεγάλη χώρα της περιοχής και επηρεάζει τις εξελίξεις», πρόσθεσε.
Ο κ. Ζήνων είπε πως οι τριμερείς συνεργασίες έμμεσα ενισχύουν και έχουν ενισχύσει τις πολιτικές και διπλωματικές δυνατότητες της Κύπρου.
«Οι χώρες που συμμετέχουν είχαν και έχουν ακόμα προβλήματα με την Τουρκία. Το γεγονός ότι υπάρχουν προβλήματα αυτών των χωρών με την Τουρκία ίσως είναι ένας επιπλέον λόγος γιατί θα πρέπει η Τουρκία αποδεχόμενη τις αρχές επί των οποίων λειτουργούν οι Τριμερείς να μπορέσει και μέσω αυτών αλλά και μέσω άλλων διαδικασιών να λύσει τα προβλήματά της», επεσήμανε.
«Εμείς θέλουμε μια Τουρκία δημοκρατική, με σχέσεις καλής γειτονίας, η οποία να ενεργεί και να πολιτεύεται με βάση το διεθνές δίκαιο και στην περίπτωση τη δική μας, ειδικότερα, το Δίκαιο της Θάλασσας. Με μια τέτοια Τουρκία μεταλλαγμένη δεν νομίζω ότι θα είχε κανένας ένσταση να συνεργαστεί στην περιοχή», κατέληξε.
