Οι τροποποιήσεις στην νομοθεσία για τη λειτουργία της δικαιοσύνης που θεσπίστηκαν το 2019 στην Πολωνία παραβιάζουν το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έκρινε το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) σε απόφασή του για την προσφυγή της Κομισιόν κατά της χώρας που δημοσιεύτηκε την Δευτέρα.
Σύμφωνα με ανακοίνωση Τύπου του ΔΕΕ, «η αξία του κράτους δικαίου αποτελεί μέρος της ίδιας της ταυτότητας της Ένωσης ως κοινής έννομης τάξης και αποτυπώνεται σε αρχές που περιέχουν νομικά δεσμευτικές υποχρεώσεις για τα κράτη μέλη».
Ειδικότερα, το δικαστήριο έκρινε στην υπόθεση C-204/21 (Επιτροπή κατά Πολωνίας – Ανεξαρτησία και ιδιωτική ζωή των δικαστών) πως κάνει δεκτή την προσφυγή της Επιτροπής, η οποία αφορά την τροποποίηση στις 20 Δεκεμβρίου του 2019 των εθνικών κανόνων σχετικά με την οργάνωση των τακτικών δικαστηρίων, των διοικητικών δικαστηρίων και του Ανωτάτου Δικαστηρίου.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, προστίθεται, άσκησε προσφυγή στο πλαίσιο διαδικασίας επί παραβάσεως, ζητώντας από το ΔΕΕ να αναγνωρίσει ότι το καθεστώς που θεσπίστηκε με τον νόμο αυτόν αντιβαίνει σε διάφορες διατάξεις του δικαίου της Ένωσης.
Συνοπτικά, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεώρησε πως ο νόμος θίγει την ανεξαρτησία των δικαστών, καθώς αναθέτει στο πειθαρχικό τμήμα του Ανωτάτου Δικαστηρίου της Πολωνίας (του οποίου η ανεξαρτησία και η αμεροληψία δεν είναι εγγυημένες), την αρμοδιότητα να εκδικάζει υποθέσεις που επηρεάζουν άμεσα το καθεστώς και την άσκηση του λειτουργήματος των δικαστών. Επίσης η νομοθεσία απαγορεύει στα εθνικά δικαστήρια να ελέγχουν την τήρηση των ενωσιακών απαιτήσεων περί ανεξάρτητου και αμερόληπτου δικαστηρίου που έχει προηγουμένως συσταθεί νομίμως και ορίζει τη διενέργεια τέτοιου ελέγχου πειθαρχικό παράπτωμα, αναθέτοντας την αρμοδιότητα αυτή αποκλειστικά στο τμήμα εκτάκτου ελέγχου και δημοσίων υποθέσεων του Ανωτάτου Δικαστηρίου. Τέλος, η Επιτροπή υποστηρίζει ότι ο νόμος προσβάλλει το δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής ζωής και το δικαίωμα προστασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, μέσω της θέσπισης υποχρέωσης στους δικαστές να δίνουν προς δημοσιοποίηση πληροφορίες σχετικά με τις δραστηριότητές τους σε ενώσεις ή ιδρύματα καθώς και σχετικά με το αν ήταν στο παρελθόν μέλη πολιτικού κόμματος.
Όπως υπενθυμίζεται, κατά τη διάρκεια της διαδικασίας επιβλήθηκε στην Πολωνία με διάταξη του Αντιπροέδρου του ΔΕΕ τον Οκτώβριο του 2021, πρόστιμο ενός εκατομμυρίου ευρώ ημερησίως, ώστε να διασφαλιστεί πως η Πολωνία θα ανέστελλε την εφαρμογή διατάξεων του τροποποιητικού νόμου.
Στη σημερινή του απόφαση το ΔΕΕ επιβεβαιώνει ότι ο έλεγχος του σεβασμού, από κράτος μέλος, αξιών και αρχών όπως το κράτος δικαίου, η αποτελεσματική δικαστική προστασία και η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης εμπίπτει πλήρως στην αρμοδιότητά του, και πως η θεμελιώδης αυτή αξία, η οποία αποτελεί μέρος της ίδιας της ταυτότητας της Ένωσης, αποτυπώνεται σε νομικά δεσμευτικές υποχρεώσεις από τις οποίες δεν μπορούν να απαλλαγούν τα κράτη μέλη στηριζόμενα σε εσωτερικές διατάξεις ή νομολογία, συμπεριλαμβανομένων των διατάξεων συνταγματικής ισχύος.
Δεύτερον, επαναλαμβάνεται πως σύμφωνα με το ΔΕΕ το πειθαρχικό τμήμα του Ανωτάτου Δικαστηρίου δεν πληροί την απαίτηση περί ανεξαρτησίας και αμεροληψίας.
Τρίτον, κρίνεται ότι η απαγόρευση στα εθνικά δικαστήρια να ελέγχουν αν ένα δικαστήριο ή ένας δικαστής τηρεί τις απαιτήσεις περί αποτελεσματικής δικαστικής προστασίας που απορρέουν από το δίκαιο της Ένωσης, είναι ασυμβίβαστη με τις εγγυήσεις περί προσβάσεως σε ανεξάρτητο και αμερόληπτο δικαστήριο που έχει προηγουμένως συσταθεί νομίμως. Τα εθνικά δικαστήρια οφείλουν να ελέγχουν αν τα ίδια ή οι δικαστές που τα απαρτίζουν ή άλλοι δικαστές ή δικαστήρια πληρούν τις απαιτήσεις του δικαίου της Ένωσης, προστίθεται.
Τέταρτον, το γεγονός ότι ο τροποποιητικός νόμος απένειμε σε μία και μόνο εθνική αρχή (δηλαδή στο τμήμα εκτάκτου ελέγχου και δημοσίων υποθέσεων του Ανωτάτου Δικαστηρίου) την αρμοδιότητα να ελέγχει την τήρηση ουσιωδών απαιτήσεων σχετικών με την αποτελεσματική δικαστική προστασία κρίθηκε πως παραβιάζει το δίκαιο της Ένωσης, καθώς η τήρηση των εν λόγω απαιτήσεων πρέπει να διασφαλίζεται οριζόντια σε όλους τους τομείς εφαρμογής του δικαίου της Ένωσης και ενώπιον όλων των εθνικών δικαστηρίων που επιλαμβάνονται υποθέσεων οι οποίες εμπίπτουν στους τομείς αυτούς.
Τέλος, οι διατάξεις που υποχρεώνουν τους δικαστές να υποβάλλουν γραπτή δήλωση σχετικά με τυχόν ιδιότητά τους ως μελών ένωσης, μη κερδοσκοπικού ιδρύματος ή πολιτικού κόμματος και οι οποίες προβλέπουν την ανάρτηση των πληροφοριών αυτών στο Διαδίκτυο προσβάλλουν τα θεμελιώδη δικαιώματα των δικαστών στην προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και στον σεβασμό της ιδιωτικής ζωής. Ο λόγος είναι πως τα εν λόγω δεδομένα μπορούν να αποκαλύψουν τις πεποιθήσεις ων δικαστών, και να τις καταστήσουν προσβάσιμες σε πρόσωπα που επιχειρούν να ενημερωθούν για προσωπικά δεδομένα δικαστών για λόγους άσχετους από αυτούς που σχετίζονται με τη νομοθεσία. Όπως προστίθεται, λαμβανομένου υπόψη του ιδιαίτερου πλαισίου των μέτρων που θεσπίστηκαν με τον τροποποιητικό νόμο, μια τέτοια ανάρτηση ενδέχεται να εκθέσει τους δικαστές σε κίνδυνο αθέμιτου στιγματισμού, επηρεάζοντας αδικαιολόγητα την αντίληψη που έχουν γι’ αυτούς τόσο οι πολίτες όσο και το κοινό εν γένει.
(ΚΥΠΕ
